قطار مذاکرات هسته‌ای در حالی به پنجمین ایستگاه خود نزدیک می‌شود که انتظارات برای احیای برجام در این دور از گفت و گوها به دلایلی چون مشخص شدن پیش‌نویس متن اصلی توافق و ضمیمه‌های آن بالا گرفته است.
به گزارش ایرنا،از آغاز مذاکرات هسته ای به صورت حضوری در وین که میانه فروردین ماه کلید خورد تا کنون حدود یک ماه و نیم می گذرد. مذاکره کنندگان ایران و پنج کشور حاضر در برجام شامل روسیه، چین، آلمان، فرانسه و انگلیس، چهار نشست حضوری در پایتخت اتریش برگزار کرده اند که در هر یک از این نشست ها، برخی تکه های پازل در جای خود قرار گرفتند.
دور چهارم نشست کمیسیون مشترک برجام نیز به عنوان آخرین دور تا کنون، عصر چهارشنبه ۲۹ اریبهشت به پایان رسید و هیات‌های حاضر برای مشورت با مقامات تصمیم‌گیرنده به کشورهای خود بازگشتند. این نشست اما با خبرهای خوش و امیدبخش پایان یافت و در آن، طرف‌های حاضر از پیشرفت‌های خوب در این گفت و گوها و مشخص شدن پیش‌نویس متن اصلی توافق و ضمیمه‌های آن خبر دادند.
بر پایه برخی گزارش ها، پس از پایان گفت و گوها پیش‌نویس متون تا حد زیادی آماده شده و به مرحله ای رسیده که جز برخی موارد اختلافی پیچیده که نیازمند تصمیم‌های سیاسی در پایتخت کشورهاست، بقیه بخش های متن تقریبا آماده است. از این رو لازم بود تا هیات های دیپلماتیک پیش از دور پنجم مذاکرات، رهسپار پایتخت های خود شوند.
پیشرفت مذاکرات و امیدواری به احیای برجام
نشانه های پیشرفت مذاکرات و امیدواری به احیای برجام را می توان در اظهارات خوشبینانه طرف های ایرانی و اروپایی دید. روز پنجشنبه ۲۹ اردیبهشت، حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری در مراسمی مربوط به طرح های وزارت نفت اظهار کرد که تا قبل از پایان کار دولت دوازهم تحریم های اصلی برداشته می‌شوند.
روحانی از کارنامه دولت تمجید کرد و گفت: «امروز اگر در وین آمده‌اند و در حال مذاکره هستند و قبول دارند که تمام تحریم های اصلی را بر خواهند داشت، دلیل این افتخارات است. این بحث‌هایی که می‌کنیم، راجع به موار جزیی است وگرنه در مسایل اصلی چون تحریم نفت، پتروشیمی، کشتیرانی، بیمه، بانک مرکزی و بانک‌ها همه را قبول کرده‌اند و تمام شد.»
این چنین نگاه خوشبینانه به توافق به دلیل پیشرفت های حاصل شده در نشست های قبلی است که در چهارمین دور چشمگیرتر به نظر می رسید. «سیدعباس عراقچی» رییس هیات مذاکره‌کننده ایران در وین، روز چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت‌ماه، پس از پایان دور چهارم مذاکرات با اشاره به پیشرفت‌های خوب در مذاکرات و رسیدن به چارچوب یک توافق، گفت که چند موضوع کلیدی در مذاکرات باقی مانده است که نیاز به بررسی بیشتر و تصمیم‌گیری در پایتخت‌ها دارد.
با نگاهی به موضع گیری مقامات اروپایی نیز رو به جلو بودن گام های اعضای کمیسیون مشترک برجام آشکار می شود. «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان پس از پایان نشست کمیسیون مشترک در جمع خبرنگاران در برلین، از پیشرفت مذاکرات وین و نتایج ملموس خبر داد و گفت که از بیان جزییات معذور است اما امید دارد که نتیجه نهایی به زودی حاصل شود.
مهمترین موضع گیری که بیش از دیگران در جهان بازتاب یافت، اظهارات «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین بود . وی پس از برگزاری آخرین نشست کمیسیون مشترک برجام، اعلام کرد کاملا مطمئن است که توافقی در این ارتباط حاصل خواهد شد، اما نمی‌تواند زمان دستیابی به توافق را پیش‌بینی کند.
سخنان اطمینان بخش مورا به نتیجه مذاکرات، این امید را بار دیگر ایجاد و تقویت کرد که به احتمال قوی دور آتی مذاکرات، آخرین دور از گفت وگوهای احیای برجام باشد. به جرات می توان گفت این نخستین باری بود که معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه با این درجه از صراحت در مورد فرجام خوش برجام سخن به میان می آورد.
امکان تمدید توافق تهران با آژانس
نکته مهم دیگر احتمال تمدید توافق تهران با آژانس است؛ توافقی که از سوم اسفند ۹۹ (۲۱ فوریه) به مدت سه ماه تعیین شد و عمر آن تا روز جمعه ۳۱ اردیبهشت (۲۱ ماه مه) بود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک روز قبل یعنی پنجشنبه ۳۰ اردیبهشت اعلام کرد که در حال رایزنی با مقامات جمهوری اسلامی است تا راهی برای تداوم نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران بیابد و ظرف چند روز آینده نتیجه را به اطلاع شورای حکام خواهد رساند.
آژانس همچنین تاکید کرد که توافق سه ماهه ایران و آژانس هنوز پابرجا است؛ توافقی که بر اساس آن، سطح دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای ایران کاهش یافت، البته مشروط بر این‌که در این مدت، راستی‌آزمایی لازم و بازرسی‌های نظارتی از سوی آژانس ادامه یابد. همچنین بر پایه آن توافق، تهران اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کرده و دوربین‌های نظارتی برخی از مراکز هسته‌ای را تا سه ماه از دسترس بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دور نگه می‌دارد. ایران هشدار داده بود که اگر طی این چند ماه تحریم‌ها برداشته نشود، تهران فیلم‌های دوربین‌ها را پاک خواهد کرد.
جدیت و قاطعیت ایران در عملیاتی سازی هشدارها، پیشتر در اجرای گام های پنجگانه و آغاز غنی سازی ۶۰ درصدی در پی شهادت شهید «مهدی فخری زاده» دانشمند هسته ای کشورمان خود را نشان داده بود؛ اراده و قاطعیتی که طرف غربی را در واپسین روزهای توافق تهران- آژانس به تکاپو واداشته به آن امید که دست‌کم با تمدید کوتاه مدت توافق بتوانند در دور پنجم مذاکرات، برجام را احیا کنند.
